Inne wymiary życia polonijnego

W polskim środowisku w Hiszpanii coraz liczniejsze są oddolne, niezinstytucjonalizowane inicjatywy podjemowane przez osoby niezrzeszone. Wśród Polaków zamieszkałych w Madrycie i okolicach ważną instytucją jest tzw. polski rynek, który odbywa się w każdą niedzielę na jednym z parkingów w dzielnicy Aluche. Kluczową rolę pełnią w nim drobni przewoźnicy, co tydzień przywożący do Madrytu polską żywność i prasę. Polski rynek jest również miejscem kontaktów towarzyskich oraz wymiany informacji między Polakami zamieszkałymi w regionie stołecznym. Z roku na rok rośnie liczba przedsiębiorstw, których usługi i produkty przeznaczone są przede wszystkim dla polskiego odbiorcy. W ostatnim okresie w Madrycie i kilku okolicznych miejscowościach oraz w Barcelonie i Walencji zostały otwarte polskie sklepy. W Madrycie założona została również piekarnia polska. Oprócz funkcji handlowej, polskie punkty usługowe pełnią również rolę miejsc pośredniczących w wymianie informacji dotyczących pracy i wynajęcia mieszkania.
Dla młodych polskich emigrantów w Hiszpanii bardzo ważną częścią życia jest sport. W Madrycie i pozostałych miejscowościach regionu działają liczne zespoły piłkarskie. Są one tworzone zarówno przy stowarzyszeniach polonijnych (na przykład zespół piłkarski przy stowarzyszeniu Nasz Dom, zespół „Białe Orły” przy stowarzyszeniu Orzeł Biały) jak i powstają spontanicznie, z inicjatywy piłkarzy amatorów zbierających się, aby grać wspólnie w piłkę (na przykład zespół „Chrząszcze” z podmadryckiej miejscowości Getafe, zespół „Madrid” z madryckiej dzielnicy Aluche). Wiele z tych grup piłkarskich jest sponsorowanych przez Polaków prowadzących działalność gospodarczą w Hiszpanii. Polskie zespoły grają w popularnych w Hiszpanii „ligach” dzielnicowych. Co roku odbywają się również mistrzostwa zespołów polonijnych.
Współcześnie, oprócz organizacji, ważną rolę w wymianie informacji między Polakami w Hiszpanii, w kraju i na całym świecie pełnią strony internetowe poświęcone tematyce hiszpańskiej i emigracji do Hiszpanii. W tej chwili istnieją dwie tego typu witryny – założona w Madrycie, w Vicálvaro www.poloniamadryt.net oraz stworzona przez polskich sympatyków Hiszpanii www.hiszpania-online.com. Strony te stały się miejscem wirtualnych spotkań hiszpańskich polonusów, osób z kraju i Polaków zamieszkałych w innych krajach. Na stronach tych poruszane są tematy emigracji, języka hiszpańskiego i warunków życia w Hiszpanii.

W ciągu kilku zalewdwie dekad Polonia hiszpańska zmieniła całkowicie swoje oblicze. Niewielka i niezwykle spójna środowisko powstałe po II wojnie światowej przeobraziło się na początku lat dziewięćdziesiątych w liczną zbiorowość emigrantów zarobkowych., z których decydująca większość przebywała i pracowała w Hiszpanii nielegalnie. Zniesienie ograniczeń w dostępie do hiszpańskiego rynku pracy obywateli nowych krajów członkowskich w maju 2006 roku otwiera kolejny etap w dziejach polskiej emigracji do Hiszpanii. Status obywatela Unii Europejskiej pozwala korzystać Polakom z większości praw politycznych i społecznych na równych z Hiszpanami, co może umocnić związki emigrantów z tym krajem. Zniesieniu instytucjonalnych barier w osiedlaniu się i poszukiwaniu zatrudnienia w Hiszpanii towarzyszy intensywny rozwój transportu, który umożliwia szybkie i tanie podróżowanie. Internet i powszechnie dostępne rozmowy telefoniczne pozwalają na utrzymywanie stałej łączności ze miejscem pochodzenia zarówno w wymiarze lokalnym jak i szerszym, narodowym. Czas pokaże w jakim stopniu zmiany te wpłyną na oblicze Polonii hiszpańskiej i formy jej działalności.